Go back
Iedereen denkt weleens te veel ergens over na. Maar sommige mensen doen het vaker dan anderen. Wat vaak voorkomt is dat mensen overdenken verwarren met problemen oplossen. Maar uiteindelijk kom je in een soort van denklus terecht en los je niet echt een probleem op. Overdenken kan ook veroorzaakt worden door bijvoorbeeld een angststoornis, maar dat hoeft niet per se. Het is vaak geworteld in onzekerheid. Omdat we onzekerheid zijn over de toekomst, proberen we problemen in ons hoofd op te lossen. Stel je voor dat je op je werk onenigheid hebt gehad met je baas. Al op weg naar huis begin je in paniek te raken. Je gedachten gaan in een cirkel: “Wat als ik ontslagen wordt? Ik moet wel mijn huur betalen. Wat als ik geen andere baan kan vinden? Wat als dit mijn carrière verwoest?” Je kunt jezelf echt gek maken in dat soort situaties.
Wat is er gaande in je hoofd?
Het proces van overdenken is wetenschappers nog niet volledig duidelijk. Maar waarschijnlijk worden de delen van de hersenen geactiveerd die ook betrokken zijn bij angst. De cerebrale cortex is het deel van je hersenen dat herinneringen ophaalt en zorgt dat we over dingen nadenken en erop kunnen anticiperen. Maar als je jezelf toestaat ergens over te obsederen, dan komt de amygdala erbij kijken. Dat is het ‘emotionele centrum’ van je brein. En op dat moment begint het dramatisch te worden. De amygdala zorgt dat je hart begint te bonzen, dat je spieren zich aanspannen, dat je een ongemakkelijk gevoel krijgt. Als het erg is, kan zelfs het zweet je uitbreken. Hoe meer je je ergens zorgen over maakt, hoe meer je je hersenen traint om erover na te denken – en hoe vaker de amygdala geactiveerd wordt. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht.
Stoppen met overdenken? Hou je brein voor de gek
Overdenken is als een soort vacuüm – het zuigt je naar binnen. En hoe meer we worden opgeslokt door onze gedachten, hoe minder we daadwerkelijk doen in onze fysieke omgeving. Maar het is mogelijk om dit denkpatroon te doorbreken en je leven terug te winnen. Hoe doe je dat? Wel, ten eerste heeft het geen zin om tegen jezelf te zeggen dat je ergens niet aan mag denken. Als iemand tegen je zegt dat je vooral niet aan roze nijlpaarden mag denken, waar denk je dan aan? Precies: aan roze nijlpaarden. Wat wel werkt is die gedachte vervangen door een andere gedachte. Als je niet aan roze nijlpaarden wilt denken omdat je de neiging hebt die te overdenken, vervang dat beeld van roze nijlpaarden dan door een ander beeld. Bijvoorbeeld van een kat die zichzelf aan het wassen is. Dan denk je in elk geval niet meer aan roze nijlpaarden.
Praat jezelf uit je hoofd
Dat trucje van gedachten vervangen door andere gedachten is een prima kortetermijnoplossing. Voor de lange termijn moet je zorgen dat je meer zelfbewustzijn ontwikkelt. Dat klinkt misschien een beetje vaag, maar het gaat erom dat je wat meer aandacht besteedt aan wat je denkt en voelt. Stel, je wordt weer eens overspoeld door die obsessieve gedachten. Vraag jezelf dan (desnoods hardop) af: “Ik voel me angstig/oncomfortabel. Waar ben ik nu? Zit ik weer in mijn eigen hoofd?” Dat betekent dat je jezelf moet dwingen om even in het moment te leven. Dat is niet altijd even makkelijk (dit is waarom het zo moeilijk is om in het moment te leven). Zodra je hebt geïdentificeerd waar je nu zit met je gedachten, zeg je tegen jezelf: “Misschien moet ik even een blokje om gaan. Even kijken wat er dan gebeurd.” Je moet dus eerst erkennen dat je brein in overdrive modus zit – en dan proberen jezelf daaruit te halen. Ga iets fysieks doen. Dat is beter dan blijven zitten waar je zit en opgaan in je eigen gedachten.
Het is niet altijd jouw verantwoordelijkheid
Zeker in deze turbulente tijden is het heel moeilijk om niet eindeloos te stressen over de toestand van de wereld. Veel mensen die last hebben van overdenken hebben het gevoel dat ze het gewicht van de wereld op hun schouders dragen. Als je jezelf daarin herkent, dan moet je leren beseffen dat niet alles jouw verantwoordelijkheid is. Sommige problemen moet je gewoon door anderen laten oplossen. Vraag jezelf: “Moet ik echt over dit specifieke probleem nadenken?” Als het antwoord ‘Nee’ is, laat het dan los. Komt er een nucleaire aanval? Dat is irrelevant voor jou, tenzij je bij het Pentagon werkt. Zelfs al zou er een nucleaire aanval komen, dan is het niet aan jou om daar iets aan te doen.
Tot slot
Vergeet niet dat als overdenken een gewoonte van je is, het even kan duren voordat je die gewoonte hebt afgeleerd. Maar door het vervangen van je obsessieve gedachten door andere gedachten en door meer in het moment te leven, kun je je brein leren om niet in overdrive te gaan als je met stress geconfronteerd wordt. Uiteindelijk kan ook jij leren stoppen met overdenken.
